,
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych pełni istotną rolę w ochronie praw pracowników w sytuacjach kryzysowych. W przypadku dodatkowych pytań warto zwrócić się do właściwego urzędu marszałkowskiego lub Wojewódzkiego Urzędu Pracy, które wspierają w realizacji świadczeń z FGŚP.
Co to jest FGŚP?
Celem FGŚP jest ochrona pracowników przed skutkami niewypłacalności ich pracodawców. Fundusz zapewnia wypłatę należnych wynagrodzeń i innych świadczeń wynikających z zatrudnienia, które pracownikowi nie zostały wypłacone w wyniku trudnej sytuacji finansowej pracodawcy. Do najważniejszych zadań FGŚP należą:
- finansowanie zaległych wynagrodzeń,
- pokrywanie składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne,
- wypłata odpraw, ekwiwalentów za urlop i innych świadczeń związanych z ustaniem stosunku pracy.
Środki FGŚP pochodzą przede wszystkim ze składek opłacanych przez pracodawców. Obowiązek ten wynika z art. 9 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych oraz przepisów wykonawczych. Stawka składki jest ustalana przez ministra właściwego do spraw pracy i podlega okresowej aktualizacji.
Co oznacza "niewypłacalność pracodawcy"?
Niewypłacalność pracodawcy to sytuacja, w której pracodawca nie jest w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań finansowych wobec pracowników, w szczególności w zakresie wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy. Definicja niewypłacalności została precyzyjnie określona w art. 3 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Zgodnie z tą ustawą, niewypłacalność pracodawcy zachodzi w dwóch głównych przypadkach:
• Ogłoszenie upadłości pracodawcy – sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości, co oznacza, że przedsiębiorca nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań wobec wierzycieli, w tym również pracowników.
• Oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości z powodu braku środków na jej przeprowadzenie – jeśli przedsiębiorca znajduje się w tak złej kondycji finansowej, że nie dysponuje nawet minimalnymi środkami na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, sąd może oddalić wniosek o upadłość. Taka sytuacja również jest traktowana jako niewypłacalność.
Ustawa przewiduje również inne szczególne przypadki, które mogą zostać uznane za niewypłacalność, mimo braku formalnego postępowania upadłościowego. Przykładem jest śmierć pracodawcy będącego osobą fizyczną – w przypadku, gdy prowadził on jednoosobową działalność gospodarczą i po jego śmierci nie dochodzi do przejęcia obowiązków przez spadkobierców lub nie zostaje ustanowiony zarządca sukcesyjny, pracownicy mogą znaleźć się w sytuacji, w której nie ma osoby odpowiedzialnej za wypłatę wynagrodzeń.
W takich przypadkach pracownicy mogą skorzystać z mechanizmów przewidzianych przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP), który zabezpiecza podstawowe roszczenia pracownicze w razie niewypłacalności pracodawcy. Świadczenia te obejmują m.in. zaległe wynagrodzenie, ekwiwalent za niewykorzystany urlop czy odprawy pieniężne.
Jakie świadczenia są finansowane z FGŚP?
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) został powołany w celu ochrony podstawowych roszczeń pracowniczych w przypadku niewypłacalności pracodawcy. Środki z FGŚP pozwalają na zabezpieczenie interesów pracowników, którzy w wyniku trudnej sytuacji finansowej pracodawcy zostali pozbawieni należnych im świadczeń. Fundusz obejmuje swoim zakresem wiele kluczowych roszczeń, w tym:
• Wynagrodzenie za pracę – FGŚP wypłaca zaległe wynagrodzenia, jednak nie dłużej niż za okres trzech miesięcy przypadających w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed datą niewypłacalności. Obejmuje to zarówno wynagrodzenie zasadnicze, jak i inne składniki, takie jak premie, dodatki czy nagrody, jeżeli były przewidziane w umowie lub przepisach wewnętrznych.
• Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy – Fundusz pokrywa należności z tytułu urlopu, który nie został wykorzystany do dnia rozwiązania stosunku pracy. Ekwiwalent ten przysługuje pracownikowi w przypadku zakończenia zatrudnienia, gdy urlop nie został wykorzystany z przyczyn niezależnych od niego.
• Odprawy pieniężne – świadczenia należne pracownikowi w razie rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, ustaw szczególnych (np. ustawy o zwolnieniach grupowych), a także zapisami umów o pracę lub układów zbiorowych.
• Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne – FGŚP opłaca składki na ZUS od wynagrodzeń, które zostały wypłacone z jego środków. Oznacza to, że mimo niewypłacalności pracodawcy, okresy objęte pomocą z Funduszu są zaliczane do stażu pracy i mają wpływ na emeryturę czy prawo do zasiłków.
Wysokość wypłacanych świadczeń z FGŚP nie jest nieograniczona. Obowiązują ustawowe limity – kwoty świadczeń nie mogą przekraczać przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) za okres referencyjny. Kwota ta stanowi punkt odniesienia przy wyliczaniu maksymalnych wysokości wypłat dla poszczególnych pracowników. Dzięki FGŚP pracownicy mogą uzyskać choć częściowe zaspokojenie swoich roszczeń, co jest szczególnie ważne w przypadkach, gdy postępowanie upadłościowe lub restrukturyzacyjne przeciąga się w czasie lub nie przynosi oczekiwanych rezultatów.
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – jak ubiegać się o świadczenia?
W przypadku gdy pracodawca staje się niewypłacalny, pracownicy nie pozostają bez ochrony – mogą skorzystać z pomocy Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP), który zabezpiecza podstawowe roszczenia pracownicze. Aby uzyskać świadczenia z Funduszu, należy jednak przejść określoną procedurę i dochować przewidzianych prawem terminów. Procedura ubiegania się o świadczenia z FGŚP obejmuje następujące etapy:
• Zgłoszenie wniosku przez syndyka, likwidatora lub zarządcę – jeśli wobec pracodawcy ogłoszono upadłość, wniosek o wypłatę świadczeń z FGŚP składa do Wojewódzkiego Urzędu Pracy wyznaczony organ (najczęściej syndyk lub likwidator). To on zbiera i przekazuje informacje dotyczące zaległości wobec pracowników.
• Złożenie dokumentów bezpośrednio przez pracownika – w sytuacji, gdy nie toczy się formalna procedura upadłościowa (np. sąd oddalił wniosek o upadłość z powodu braku środków lub doszło do śmierci pracodawcy), pracownik może samodzielnie wystąpić z wnioskiem o wypłatę świadczeń. Należy wówczas przedstawić dokumentację potwierdzającą istnienie zaległości – m.in. umowę o pracę, paski płacowe, zaświadczenia lub świadków.
• Weryfikacja roszczeń przez Fundusz – po otrzymaniu wniosku, FGŚP analizuje dokumenty i sprawdza zasadność zgłoszonych roszczeń. Sprawdzana jest m.in. zgodność z ustawowymi limitami, liczba miesięcy objętych pomocą, wysokość zaległych wynagrodzeń i inne dane dotyczące zatrudnienia.
• Wypłata świadczeń – po pozytywnej weryfikacji wniosku środki są przekazywane bezpośrednio na konto pracownika. FGŚP pokrywa nie tylko wynagrodzenia, ale także składki ZUS, co pozwala na zaliczenie tych okresów do uprawnień emerytalnych i rentowych.
Aby móc skorzystać z pomocy Funduszu, roszczenia muszą zostać zgłoszone w terminie 12 miesięcy od daty niewypłacalności pracodawcy. Przekroczenie tego terminu skutkuje utratą prawa do świadczeń z FGŚP. Warto także zaznaczyć, że pracodawca ma obowiązek regularnego opłacania składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Składki te są częścią należnych danin publicznych i nie mogą być pomijane w kalkulacjach płacowych. Co więcej, pracodawca musi rzetelnie dokumentować zatrudnienie oraz należności pracownicze. W przypadku nieprawidłowości, takich jak ukrywanie danych, fałszowanie dokumentów czy unikanie obowiązków wobec pracowników, może ponieść odpowiedzialność cywilną, administracyjną, a nawet karną.
Podsumowanie
W obliczu rosnącej liczby przypadków niewypłacalności pracodawców, mechanizmy ochrony pracowników nabierają szczególnego znaczenia. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych stanowi jedno z kluczowych narzędzi zabezpieczających prawa osób zatrudnionych. Poprzez swoje działanie nie tylko wspiera jednostki w kryzysowej sytuacji, ale również przyczynia się do stabilizacji rynku pracy i zwiększenia zaufania do instytucji państwowych. Skuteczność funkcjonowania Funduszu opiera się zarówno na przepisach prawa, jak i na odpowiedzialności instytucji oraz samych pracodawców.
Czytaj także:
Zasada Pareto – dlaczego 20% wysiłku wystarczy, aby osiągnąć 80% efektów?
Wypadek w drodze do pracy – prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy
Data aktualizacji:
2025-04-23
